Η κλιμακτήριος
Η περιεμμηνόπαυση είναι το διάστημα πριν την εμμηνόπαυση, δηλαδή η μετάβαση από τα αναπαραγωγικά στα μη αναπαραγωγικά έτη κατά τη διάρκεια των οποίων η παραγωγή οιστρογόνων από τις ωοθήκες μπορεί να κυμαίνεται απρόβλεπτα. Η χρονική περίοδος κατά την οποία συμβαίνουν αυτές οι μεταβολές της εμμηνόπαυσης ονομάζεται κλιμακτήριος. Παρότι είναι μία διαδικασία από την οποία όλες οι γυναίκες θα περάσουν αργά ή γρήγορα, είναι πολλές οι παρανοήσεις γι’ αυτήν που εξακολουθούν να επικρατούν.
Πόσο διαρκεί;
Είναι δύσκολο να υπολογιστεί η ακριβής διάρκειά της, διότι παρουσιάζει μεγάλη διακύμανση από γυναίκα σε γυναίκα. Τα τυπικά συμπτώματά της (π.χ. εξάψεις, διακυμάνσεις ψυχικής διάθεσης κ.λπ.) συνήθως αρχίζουν από την εποχή της περιεμμηνόπαυσης. Ωστόσο η εμμηνόπαυση δεν θεωρείται πως έχει αρχίσει αν δεν περάσουν 12 μήνες από την τελευταία έμμηνο ρύση. Επιπλέον, θα πρέπει να σταματήσουν εντελώς και τα συμπτώματά της, για να θεωρηθεί η γυναίκα ως μετεμμηνοπαυσική.
Τα συμπτώματα της εμμηνόπαυσης μπορεί να ξεκινήσουν μήνες ή και χρόνια πριν από τη διακοπή των περιόδων σας και να διαρκέσουν περίπου 4-5 χρόνια μετά την τελευταία σας περίοδο, αν και ορισμένες γυναίκες τα βιώνουν για πολύ περισσότερο. Με την πάροδο του χρόνου η ένταση και η συχνότητα των συµπτωµάτων ελαττώνεται, ενώ το κάπνισµα και το αυξηµένο σωµατικό βάρος αποτελούν επιβαρυντικούς παράγοντες.
Φυσικά όλ’ αυτά παύουν να ισχύουν σε περίπτωση ιατρικώς προκαλούμενης εμμηνόπαυσης (π.χ. με χειρουργική αφαίρεση των ωοθηκών, χημειοθεραπεία ή ακτινοθεραπεία που καταστρέφουν τις ωοθήκες ή χρήση ορισμένων φαρμάκων), η οποία είναι απότομη και οριστική.
Συχνές ερωτήσεις για την εμμηνόπαυση
Σε ποια ηλικία παρουσιάζεται;
Στην Ελλάδα η µέση ηλικία εµµηνόπαυσης προσδιορίζεται στα 51 έτη. Εποµένως κάθε γυναίκα θα διανύσει περίπου το 1/3 της ζωής σε εµµηνόπαυση και καθίσταται αναγκαίος ο προσδιορισµός τόσο των κινδύνων, όσο και των θεραπευτικών επιλογών που θα πρέπει να παρέχονται σε κάθε περίπτωση εξατοµικευµένα. Η εμμηνόπαυση πριν από τα 40 θεωρείται πρόωρη και, εφ’ όσον δεν έχει προκληθεί από ιατρική παρέμβαση, μπορεί να έχει γενετικά, μεταβολικά, αυτοάνοσα κ.λπ. αίτια. Σε κάθε περίπτωση, η φυσική εμμηνόπαυση που αρχίζει πριν από τα 40 πρέπει να αξιολογείται ενδελεχώς από έναν ειδικό.
Ποιά είναι τα συμπτώματα;
∆ιακρίνονται σε τρεις κατηγορίες ανάλογα µε τα χαρακτηριστικά τους:
1. Αγγειοκινητικά συµπτώµατα
Οι εξάψεις αποτελούν το κυρίαρχο αγγειοκινητικό σύµπτωµα στην εµµηνόπαυση. Έξαψη ορίζεται η ξαφνική αίσθηση αυξηµένης θερµότητας στο άνω µέρος του σώµατος και πιο συγκεκριµένα στο πρόσωπο, τον λαιµό και το στήθος. Κάθε έξαψη διαρκεί 1-5 λεπτά και µπορεί να συνοδεύεται από εφίδρωση, ρίγος, ανησυχία και σε σπάνιες περιπτώσεις από αίσθηµα παλµών. Τα επεισόδια αγγειοκινητικών συµπτωµάτων ποικίλουν σε συχνότητα και διάρκεια. Μπορεί να εµφανίζονται σε καθηµερινή βάση έως και 10 φορές ηµερησίως και να διαρκέσουν από 6 µήνες έως χρόνια. Σε ορισµένες περιπτώσεις τα αγγειοκινητικά συµπτώµατα µπορούν επίσης να οδηγήσουν σε διαταραχές ύπνου και νυχτερινές εφιδρώσεις.
2. Κολπικά συµπτώµατα
Η κολπική ατροφία αποτελεί µια άµεση συνέπεια της υποοιστρογονικής κατάστασης που αναπτύσσεται στην εµµηνόπαυση, οδηγώντας σε ανατοµικές και λειτουργικές αλλαγές του ουρογεννητικού συστήµατος. Τα συµπτώµατα της κολπικής ατροφίας περιλαµβάνουν ξηρότητα αιδοίου και κόλπου, κνησµό και δυσπαρεύνια. Αυτά μπορεί να οδηγήσουν σε μειωμένη σεξουαλική επιθυμία.
3. Ψυχικά / Ψυχοκινητικά συµπτώµατα
Εναλλαγές συναισθήµατος και απώλεια ενδιαφέροντος είναι συνήθεις σε συνδυασμό πολλές φορές με διαταραχές ύπνου και χρόνια κόπωση, καθώς και κεφαλαλγίες και αρθραλγίες λόγω των ορμονικών διακυμάνσεων.
Σε γυναίκες άνω των 65 ελέγχεται και η οστική πυκνότητα. Σε μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες κάτω των 65 ελέγχεται μόνο αν υπάρχει κάποιος παράγοντας κινδύνου.
Τι συμβαίνει όταν εκδηλώνεται έμμηνος ρύση έπειτα από 10 ή 11 μήνες;
Τίποτα ανησυχητικό. Απλώς η γυναίκα δεν έχει μπει ακόμα στην εμμηνόπαυση. Όπως προαναφέρθηκε για να θεωρηθεί εμμηνοπαυσική πρέπει να περάσει ένα ολόκληρο ημερολογιακό έτος δίχως έμμηνο ρύση. Αν λοιπόν έχει έμμηνο ρύση στους 11 μήνες, θα πρέπει να ξαναρχίσει να μετράει από την αρχή.
Μπορεί η γυναίκα να μείνει έγκυος όταν αρχίσει η εμμηνόπαυση;
Αν και είναι γεγονός πως η εμμηνόπαυση σηματοδοτεί το τέλος της γονιμότητας, στη διάρκεια της περιεμμηνόπαυσης δεν μπορεί να αποκλειστεί μια εγκυμοσύνη, διότι δεν έχει παύσει ακόμη πλήρως η λειτουργικότητα των ωοθηκών. Οι περισσότερες γυναίκες όμως είναι απίθανο να πετύχουν εγκυμοσύνη, χωρίς θεραπεία υπογονιμότητας, μετά την ηλικία των 45 ετών.
Σκοτώνει η εμμηνόπαυση την ερωτική επιθυμία;
Αν και κάποιες γυναίκες βιώνουν μείωση της ερωτικής επιθυμίας, άλλες έχουν αύξηση και άλλες καμία διαφορά. Αυτό επηρεάζεται από τις ορμονικές αλλαγές αλλά και την ενδεχόμενη δυσπαρεύνια που αναφέρθηκε παραπάνω. Αν έχετε ενοχλήματα που εμποδίζουν την σεξουαλική σας ζωή , συμβουλευτείτε τον γυναικολόγο σας.
Παχαίνει η εμμηνόπαυση τη γυναίκα;
Όχι απαραιτήτως. Είναι γεγονός πως ο μεταβολισμός επιβραδύνεται και έτσι είναι πιθανό να αυξηθεί το σωματικό βάρος, αλλά η ισορροπημένη διατροφή και η τακτική άσκηση μπορεί να βοηθήσει στην αποφυγή αύξησης του βάρους.
Η θεραπεία ορμονικής υποκατάστασης που χρησιμοποιείται κατά την εμμηνόπαυση είναι επικίνδυνη;
Η χορήγηση ορμονών για την αντιμετώπιση των συμπτωμάτων της εμμηνόπαυσης έχει συσχετιστεί με ορισμένους κινδύνους και έτσι το αν θα προταθεί σε μια γυναίκα ή όχι, εξαρτάται από το ατομικό ιατρικό ιστορικό και τους παράγοντες κινδύνου για καρκίνο και καρδιοπάθεια που έχει.
Η κύρια ένδειξη για ορµονική θεραπεία σε εµµηνοπαυσιακές γυναίκες είναι η ύπαρξη αγγειοκινητικών συµπτωµάτων µέτριας και µεγάλης βαρύτητης (µε ή χωρίς συµπτώµατα ουρογεννητικής ατροφίας). Συνίσταται η χορήγηση οιστρογόνου σε χαµηλή δόση, εφόσον δεν υπάρχουν αντενδείξεις για χορήγηση ορµονικής θεραπείας. Εάν από το ατοµικό – κληρονοµικό ιστορικό προκύπτει αυξηµένος κίνδυνος για θρόµβωση τότε η χορήγηση οιστρογόνου θα πρέπει να γίνεται διαδερµικά.